Mâm cúng Tết Đoan Ngọ 2025 chuẩn nhất cho bữa ăn ngon và ý nghĩa

Tết Đoan Ngọ (hay còn gọi là Tết diệt sâu bọ) là một trong những ngày Tết truyền thống của người Việt, diễn ra vào ngày mùng 5 tháng 5 Âm lịch hằng năm. Năm 2025, Tết Đoan Ngọ rơi vào thứ Bảy, ngày 31 tháng 5 Dương lịch – thời điểm giao mùa, cũng là lúc dịch bệnh dễ phát sinh, mùa màng đối diện với sâu bệnh. Bởi vậy, việc chuẩn bị một mâm cúng đầy đủ, trang trọng không chỉ là bày tỏ lòng thành kính với tổ tiên, mà còn mang ý nghĩa cầu mong sức khỏe, bình an và mùa màng thuận lợi cho gia đình.

Dưới đây là hướng dẫn chi tiết và gợi ý chuẩn nhất cho mâm cúng Tết Đoan Ngọ năm 2025, theo đúng truyền thống văn hóa Việt Nam.

1. Ý nghĩa của mâm cúng Tết Đoan Ngọ

Tết Đoan Ngọ có nguồn gốc từ văn hóa phương Đông, được người Việt tiếp biến và gìn giữ qua nhiều thế hệ. “Đoan” nghĩa là mở đầu, “Ngọ” là khung giờ từ 11h đến 13h – giờ Ngọ. Theo quan niệm dân gian, đây là thời điểm dương khí trong ngày đạt đỉnh, là lúc tốt nhất để xua đuổi tà khí, sâu bọ, bệnh tật ra khỏi cơ thể.

Người xưa tin rằng sâu bọ ký sinh trong người thường ẩn mình sâu và chỉ có thể bị tiêu diệt vào giờ Ngọ ngày mùng 5 tháng 5. Do đó, việc cúng Tết Đoan Ngọ và ăn các món đặc trưng được xem là cách "diệt sâu bọ", đồng thời tẩy độc, thanh lọc cơ thể, giúp con người sống khỏe mạnh, hài hòa với thiên nhiên.

2. Mâm cúng Tết Đoan Ngọ gồm những gì?

Tùy từng vùng miền mà cách chuẩn bị mâm cúng Tết Đoan Ngọ có sự khác nhau. Tuy nhiên, mâm cúng chuẩn chỉnh năm 2025 thường bao gồm các lễ vật chính sau:

Hoa quả (trái cây chua, thơm): Diệt sâu bọ, thanh lọc cơ thể

Một trong những điểm nổi bật nhất của Tết Đoan Ngọ là ăn các loại trái cây có vị chua, thơm nồng, để “diệt sâu bọ” trong người. Các loại quả thường được chọn bao gồm:

- Mận: Loại quả biểu tượng cho Tết Đoan Ngọ, thường được dùng ăn lúc sáng sớm khi bụng đói. Mận giúp thanh nhiệt, tiêu hóa tốt.

- Vải, dưa hấu, xoài chua, cóc, mận hậu, thanh trà: Giúp cân bằng âm dương, giải nhiệt cơ thể.

- Dứa (thơm): Có tác dụng làm sạch đường ruột và sát khuẩn.

Mâm trái cây cúng nên được rửa sạch, bày biện đẹp mắt, có thể trang trí thêm hoa để tăng phần trang trọng.

Ảnh: Vũ Thu Hương

Cơm rượu nếp – món không thể thiếu

Cơm rượu nếp là món đặc trưng nhất trong Tết Đoan Ngọ, có ý nghĩa diệt trừ ký sinh trùng và giúp làm ấm bụng trong ngày giao mùa. Người miền Bắc thường dùng cơm rượu nếp cái hoa vàng, rượu nếp trắng để nguyên hạt, còn miền Nam dùng cơm rượu viên tròn, ngâm ngập trong nước rượu nếp.

Trong mâm cúng, nên bày một hoặc hai chén nhỏ cơm rượu, đặt phía trước mâm cùng với trái cây.

Ảnh: Vũ Thu Hương

Bánh tro (bánh ú tro)

Bánh tro (bánh gio) là món bánh truyền thống có từ lâu đời trong dịp này. Bánh được làm từ gạo nếp ngâm nước tro của các loại cây lành tính như rơm nếp, vỏ đậu xanh, vỏ bưởi... Gạo sau khi ngâm sẽ có màu trong vàng nhẹ, dẻo mịn.

Bánh tro ăn cùng mật mía hoặc đường thẻ có tác dụng giải nhiệt, làm mát ruột, tốt cho tiêu hóa – rất thích hợp cho thời điểm mùa hè. Tùy từng gia đình, có thể dâng cúng 3–5 chiếc bánh tro là đủ.

Hoa tươi

Hoa tươi cúng tổ tiên ngày Tết Đoan Ngọ thường là hoa sen, hoa cúc, hoa huệ hoặc hoa đồng tiền. Tránh dùng các loại hoa có mùi quá nồng, dễ gây phản cảm.

Lọ hoa nên được đặt giữa bàn thờ hoặc góc mâm lễ, tượng trưng cho sự tinh khiết, thanh cao và lòng thành kính.

Gà luộc hoặc vịt luộc (tùy gia đình)

Tùy vào truyền thống vùng miền, nhiều gia đình chuẩn bị mâm cúng mặn với gà luộc, trứng gà luộc, hoặc vịt luộc. Ở một số nơi như miền Trung và miền Tây Nam Bộ, thịt vịt là món quen thuộc trong dịp Đoan Ngọ, do thời điểm này vịt thường béo và thịt ngon.

Nếu không có vịt, gà trống luộc nguyên con, chặt miếng hoặc quay cũng là lựa chọn phù hợp, đặc biệt trong các gia đình miền Bắc.

Trầu cau, nhang đèn, nước sạch, rượu trắng

Không thể thiếu trong bất kỳ mâm cúng nào là:

- Một đĩa trầu cau têm sẵn: Tượng trưng cho sự gắn bó, tôn kính tổ tiên.

- Nhang thơm, nến hoặc đèn dầu để thắp lễ.

- Một ly nước trắng, một ly rượu trắng: Thanh khiết, dùng dâng lễ thần linh.

3. Cách bày biện mâm cúng Đoan Ngọ

- Chọn nơi bàn thờ chính trong nhà, đặt mâm cúng ngay ngắn, sạch sẽ.

- Xếp các món mặn (nếu có) vào mâm lớn, mâm trái cây, cơm rượu và bánh tro vào mâm nhỏ hơn.

- Hoa tươi và nhang đèn đặt hai bên.

- Thắp nhang, khấn nguyện tổ tiên, thần linh phù hộ sức khỏe, xua tan tà khí, mang lại bình an cho gia đạo.

- Thời điểm cúng tốt nhất là vào giờ Ngọ (11h–13h) ngày 5/5 Âm lịch, đúng với ý nghĩa tên gọi Đoan Ngọ. Tuy nhiên, nhiều gia đình vẫn chọn cúng từ sáng sớm hoặc trưa, tùy vào điều kiện sinh hoạt.

4. Lưu ý trong ngày Tết Đoan Ngọ

- Ăn trái cây và cơm rượu lúc bụng đói vào sáng sớm là tục lệ đặc trưng nhất. Dân gian tin rằng đây là lúc “sâu bọ trong người” dễ bị tiêu diệt nhất.

- Không nên sát sinh, tranh cãi hoặc làm việc nặng trong ngày này.

- Nên mặc đồ sáng màu, đi chùa, dâng lễ nhẹ nhàng để tích thêm phúc khí.

Tết Đoan Ngọ không chỉ là ngày để “diệt sâu bọ” theo quan niệm dân gian, mà còn là dịp để mỗi gia đình bày tỏ lòng thành kính với tổ tiên, hướng về giá trị truyền thống và chăm sóc sức khỏe cả về thể chất lẫn tinh thần. Mâm cúng Tết Đoan Ngọ năm 2025 không cần quá cầu kỳ, nhưng nhất định phải đủ đầy lòng thành và sự tinh tế trong từng lễ vật. Hy vọng với những gợi ý trên, bạn và gia đình sẽ có một ngày Tết Đoan Ngọ trọn vẹn, an lành và nhiều may mắn.