Chuyên gia lên tiếng trước trào lưu “cắt sữa để chữa lành” đang gây bão khắp các group bỉm sữa những ngày qua

Gần đây, trên mạng xã hội liên tục xuất hiện nhiều cuộc tranh luận xoay quanh hình ảnh quen thuộc: những chiếc rổ nhựa chứa hộp sữa của trẻ tại các trường mầm non. Điều khiến nhiều người bàn tán không nằm ở hộp sữa, mà ở các ý kiến trái ngược về việc "sữa công nghiệp không tốt", "nên ngừng cho trẻ uống sữa" hay "chuyển sang sữa hạt".

Những thông tin trái chiều này khiến không ít phụ huynh hoang mang và lo lắng. Trước sự việc gây hoang mang này, dưới đây là chia sẻ của chuyên gia ăn dặm Hoàng Cường - người được cộng đồng bỉm sữa gọi là "bố bỉm quốc dân", người đã đồng hành cùng hàng trăm nghìn cha mẹ trong cộng đồng "Ăn Dặm 3in1" và "FamiEdu".

1. Có nên cắt bỏ hoàn toàn sữa công nghiệp / sữa bột khỏi khẩu phần của trẻ hay không, đặc biệt với trẻ mầm non hoặc dưới 5 tuổi?

Không nên cực đoan cắt bỏ nếu bạn chưa đủ kiến thức để "bù đắp". Chúng ta cần phân biệt rõ hai khái niệm: "Cắt bỏ sữa" và "Cắt bỏ nguồn dinh dưỡng từ sữa".

- Về mặt khoa học: Cơ thể trẻ không bắt buộc phải có sữa bò mới sống được. Nhưng cơ thể trẻ bắt buộc phải có đủ Canxi, Protein, Vitamin D và Phốt pho để phát triển.

Sữa động vật (công nghiệp) hiện đang là con đường ngắn nhất, tiện lợi nhất và kinh tế nhất để cung cấp các nhóm chất này với tỷ lệ hấp thu sinh học cao.

- Về mặt thực tế: Điều phụ huynh cần "cắt bỏ" không phải là Sữa, mà là các loại sữa kém chất lượng. Nếu đó là những hộp sữa nước pha đường, hương liệu, sữa hoàn nguyên từ bột giá rẻ... thì việc cắt bỏ là đúng đắn.

Nhưng nếu đó là sữa tươi thanh trùng/tiệt trùng chuẩn, giữ nguyên dưỡng chất, thì việc cắt bỏ đột ngột khi trẻ chưa có chế độ ăn thay thế hoàn hảo là một quyết định rủi ro.

Vậy nên, thay vì hỏi:"Có nên cắt không?", hãy hỏi: "Nếu cắt, tôi lấy gì bù vào?". Nếu bạn chưa thể đảm bảo con ăn đủ tôm, cua, cá, rau xanh đậm mỗi ngày để bù lại lượng Canxi thiếu hụt, thì hộp sữa vẫn là người bạn đồng hành cần thiết.

2. Việc cắt sữa công nghiệp có ảnh hưởng như thế nào đến phát triển thể chất, dinh dưỡng, hệ tiêu hóa và hệ xương của trẻ?

Nếu cắt bỏ sữa một cách cơ học mà không có chiến lược dinh dưỡng thay thế, trẻ sẽ đối mặt với 3 "khoảng trống" lớn:

Hệ xương và Chiều cao: Đây là rủi ro lớn nhất. Canxi trong sữa động vật có tính sinh khả dụng cao (dễ hấp thu). Cắt sữa đồng nghĩa với việc mất đi khoảng 50-60% lượng Canxi nạp vào hàng ngày của một đứa trẻ bình thường. Nếu không bù đắp kịp thời, trẻ dễ bị chững chiều cao, răng yếu.

Thể chất và Năng lượng: Với trẻ mầm non, một hộp sữa 180ml cung cấp năng lượng nhanh chóng tương đương một bữa phụ chất lượng. Cắt sữa khiến trẻ dễ bị thâm hụt calo, dẫn đến sụt cân hoặc mệt mỏi khi hoạt động tại trường.

Hệ tiêu hóa: Một số người cho rằng cắt sữa giúp tiêu hóa tốt hơn. Điều này đúng với trẻ bất dung nạp Lactose. Tuy nhiên, với trẻ bình thường, sữa (đặc biệt là sữa chua, sữa lên men) lại là nguồn cung cấp lợi khuẩn.

Tóm lại: Ảnh hưởng tốt hay xấu phụ thuộc vào khả năng bù đắp của bữa ăn. Bữa ăn nghèo nàn mà cắt sữa thì trẻ suy dinh dưỡng. Bữa ăn phong phú, đa dạng thì cắt sữa không thành vấn đề.

3. “Sữa hạt” làm từ các sản phẩm từ ngũ cốc, hạt - có thể thay thế được sữa công nghiệp hay sữa động vật trong chế độ ăn dành cho trẻ nhỏ không?

Chúng ta cần nhìn nhận công bằng: Sữa hạt rất tốt, nhưng nó và sữa động vật thực hiện hai nhiệm vụ khác nhau trong cơ thể. Do đó, không thể thay thế ngang hàng (1 đổi 1) một cách tùy tiện được.

* Về mặt dinh dưỡng:

- Sữa động vật: Là "vật liệu xây dựng" (giàu Đạm hoàn chỉnh, Canxi, B12) -> Giúp xây dựng cơ bắp và xương.

- Sữa hạt: Thực chất là "nước ép hạt", thiên về cung cấp năng lượng, chất béo tốt (Omega), Vitamin E và chất xơ.

Vấn đề: Trừ sữa đậu nành, hầu hết các loại sữa hạt (yến mạch, hạnh nhân...) có hàm lượng Đạm và Canxi thấp hơn rất nhiều so với sữa bò. Hơn nữa, thực vật có chứa Phytate có thể cản trở việc hấp thu vi chất.

* Về giới hạn độ tuổi:

- Dưới 1 tuổi: TUYỆT ĐỐI KHÔNG dùng sữa hạt làm nguồn sữa chính thay thế sữa mẹ/sữa công thức. Đã có nhiều trường hợp trẻ suy kiệt vì bố mẹ cho uống nước cháo/sữa hạt hoàn toàn trong giai đoạn này.

- Từ 1 - 5 tuổi: Có thể dùng sữa hạt, nhưng nên xem là bữa phụ đổi vị. Nếu dùng thay thế hoàn toàn sữa bò, trẻ cần một chế độ ăn đặc biệt giàu đạm động vật (thịt, cá, trứng) để bù lại.

* Cần bổ sung gì nếu chỉ dùng sữa hạt?

Nếu gia đình quyết định cho con theo chế độ thuần thực vật (Vegan) hoặc chỉ uống sữa hạt, bố mẹ bắt buộc phải bổ sung thêm: Canxi, Vitamin D3, K2, Sắt, Kẽm và Vitamin B12 (chất này gần như chỉ có trong đạm động vật).

4. Theo chuyên gia, phụ huynh nên cho trẻ tiếp tục uống sữa như thế nào để đảm bảo dinh dưỡng cho sự phát triển của trẻ?

Hãy tìm ra "điểm chạm" phù hợp nhất cho con mình thay vì chạy theo trào lưu.

* Ưu tiên chất lượng hơn số lượng: Dù chọn sữa bò hay sữa hạt, hãy chọn loại "Sữa Thật".

- Với sữa công nghiệp: Chọn loại sữa tươi thanh trùng/tiệt trùng nguyên chất, hạn chế tối đa loại có đường, hương liệu hay sữa trái cây pha loãng.

- Với sữa hạt: Ưu tiên tự nấu để đảm bảo vệ sinh và giữ được chất xơ, hạn chế đường.

* Chiến lược "Đa dạng hóa": Đừng bắt con phải "chọn phe". Một đứa trẻ hoàn toàn có thể uống một hộp sữa tươi không đường vào buổi sáng ở trường để nạp năng lượng học tập, và uống một ly sữa hạt mẹ nấu vào buổi tối để bổ sung chất béo tốt. Sự kết hợp này mang lại lợi ích kép.

* Tôn trọng sự khác biệt: Tại môi trường trường học, việc thống nhất một loại sữa đáp ứng số đông (an toàn, tiện lợi) là điều dễ hiểu. Nếu phụ huynh có nhu cầu đặc biệt (con dị ứng, gia đình ăn chay...), hãy chủ động chuẩn bị phần sữa riêng cho con mang tới lớp.

Kết luận: Dinh dưỡng không có đúng sai tuyệt đối, chỉ có sự phù hợp. Sữa là công cụ đắc lực hỗ trợ sự phát triển của trẻ, hãy sử dụng nó một cách thông minh, hiểu biết thay vì sợ hãi hay bài trừ cực đoan.