Em bé nói không với thế giới: Dấu hiệu phát triển tích cực cho trẻ nhỏ

Có bao giờ bố mẹ thấy rằng bỗng nhiên đến 1 thời điểm, em bé xinh ngoan yêu của mình tự nhiên "khó ở" hơn hẳn, hỏi gì cũng "hông" rồi lắc đầu, rồi còn ngúng nga ngúng ngẩy không?

Không ít bố mẹ thấy con mình tự nhiên cả ngày nói không, gặp ai cũng nói không thì bắt đầu cảm thấy lo lắng, không biết rằng em bé có vấn đề gì không thoải mái hay khó chịu gì mà lại từ chối hết mọi thứ như vậy.

Tuy nhiên, nếu em bé nhà bạn thường xuyên nói KHÔNG thì bố mẹ nên thấy vui mừng hơn là lo lắng.

Trẻ thường xuyên nói “không” với người lớn không hẳn là xấu, mà thường là một phần phát triển bình thường của quá trình hình thành nhân cách, đặc biệt ở giai đoạn từ 18 tháng đến 4 tuổi.

Trẻ thích nói “không” không phải vì bé bướng bỉnh hay thiếu lễ phép, mà phần lớn là do sự phát triển tự nhiên về tâm lý, nhận thức và cảm xúc trong quá trình lớn lên. Dưới đây là những lý do để trẻ nói "không" với mọi người xung quanh mình.

1. Phát triển ý thức bản thân (khoảng 18 tháng – 3 tuổi)

Ở gian đoạn từ 18 tháng đến 3 tuổi, trẻ bắt đầu nhận thức rằng mình là một cá thể riêng biệt, không phải là “một phần” của mẹ nữa. Nói “không” là cách trẻ thể hiện quyền kiểm soát của bản thân và khả năng độc lập, tự chủ.

Lấy ví dụ dễ hình dung thì khi còn nhỉ, mẹ mặc gì cho bé cũng được, bé không bao giờ phản ứng lại với quần áo mẹ mặc cho mình. Thế nhưng đến giai đoạn phát triển ý thức bản thân, bé bắt đầu nói "không" với mẹ khi không muốn mặc áo mẹ chọn. Lúc này, bé đang muốn được tự quyết định, không phải đang chống đối.

2. Khẳng định cái tôi và thử nghiệm quyền lực

Giai đoạn này còn gọi là “khủng hoảng tuổi lên 2” (terrible twos). Ở thời điểm này, trẻ thích khám phá xem mình có thể ảnh hưởng đến người lớn như thế nào nếu nói “không”, từ chối, phản đối ý kiến và mong muốn của người lớn.

Sau khi nói "không" bé sẽ bắt đầu quan sát, khi thấy bố mẹ bực hoặc thay đổi hành vi sau khi mình từ chối, trẻ học được rằng “à, nói không khiến mình được chú ý”.

3. Thử sức với kỹ năng ngôn ngữ mới học

“Không” là từ đơn giản, dễ nhớ, dễ nói và... rất hiệu quả! Nên nhiều trẻ dùng “không” cho cả những tình huống không hẳn là từ chối, chỉ đơn giản là được dùng quen miệng.

Có khi trẻ nói “không” nhưng vẫn làm theo vì thật ra chưa hiểu rõ nghĩa của từ. Ví dụ như khi bố mẹ hỏi rằng bé có muốn ăn món ăn mà bé vẫn yêu thích, bé có thể nói "không" nhưng vẫn hào hứng, chờ đợi bố mẹ đưa cho món ăn đó.

4. Bị choáng ngợp, mệt mỏi hoặc cần không gian riêng

Khi bị ép ăn, ép ngủ, thay đổi sinh hoạt đột ngột, trẻ dễ phản ứng bằng “không” để chống lại cảm giác bị kiểm soát.

Lúc này, trẻ nhận thức được khá nhiều về thế giới xung quanh mình. Trẻ đã hình thành sở thích và cũng biết bản thân không thích thứ gì. Bé học được kĩ năng để từ chối mới, không phải chỉ biết dùng tiếng khóc để biểu đạt nữa.

5. Bắt chước người lớn hoặc người xung quanh

Trẻ học nhanh qua quan sát. Nếu thường nghe người lớn nói “không” với nhau hoặc với trẻ (ví dụ: “Không được chạy”, “Không lấy cái đó”), trẻ cũng lặp lại như một phản xạ.

Điều này cũng chứng minh trẻ đang tiếp thu tốt những kiến thức mới thông qua môi trường sống của mình.

Khi nào cần lo lắng

Khi trẻ nói "không" mọi lúc, mọi nơi, kể cả với những yêu cầu cơ bản như ăn, ngủ, vệ sinh…

Khi trẻ thể hiện sự chống đối bằng cách cáu gắt, đập phá, cắn người.

Khi tình trạng này kéo dài nhiều tháng mà không có cải thiện.

Kết

Sau khi biết về ý nghĩa của việc con thích nói "không", bố mẹ đừng quá căng thẳng khi trẻ nói “không”, hãy xem đó là một phần phát triển tích cực.

Bố mẹ cũng có thể hướng dẫn trẻ cách thể hiện mong muốn bằng lời lẽ lịch sự, như “con chưa muốn” hoặc “con muốn cái khác”.

Vì trẻ đã có ý thức về việc yêu/ghét nên bố mẹ hãy đưa ra lựa chọn thay vì mệnh lệnh (ví dụ: “Con muốn đi tắm trước hay thay đồ trước?”).

Và quan trọng nhất là bố mẹ phải có 1 "cái đầu lạnh" để có thể cùng con vượt qua những giai đoạn khủng hoảng để phát triển với điều kiện tốt nhất có thể.