Gia tộc 3 thế hệ đứng sau đế chế Samsung

Samsung không chỉ là một tập đoàn công nghệ khổng lồ, mà còn là biểu tượng quyền lực của gia tộc họ Lee qua ba thế hệ. Từ khi được sáng lập vào năm 1938, Samsung đã phát triển từ một công ty nhỏ buôn bán thực phẩm thành một trong những tập đoàn công nghệ lớn nhất thế giới, với sự lãnh đạo của ba đời nhà họ Lee.

Thế hệ đầu tiên: Lee Byung-chul và nền móng cho đế chế Samsung

Lee Byung-chul thành lập Samsung tại thành phố Daegu vào năm 1938 với mục tiêu ban đầu là buôn bán lương thực. Sau Thế chiến thứ hai, ông nhanh chóng mở rộng sang ngành dệt may, bảo hiểm, tài chính và công nghiệp nặng. Tuy nhiên, bước ngoặt lớn nhất đến vào những năm 1960 khi Lee Byung-chul quyết định đầu tư vào ngành điện tử. Ông thành lập Samsung Electronics vào năm 1969, đặt nền móng cho tập đoàn công nghệ mà thế giới biết đến ngày nay.

Lee Byung-chul là một nhà lãnh đạo có tầm nhìn xa, nhưng cũng nổi tiếng là người kiểm soát chặt chẽ tập đoàn và gia đình. Ông đặt ra nguyên tắc rằng quyền lực trong Samsung sẽ luôn thuộc về gia tộc họ Lee. Khi ông qua đời vào năm 1987, việc chuyển giao quyền lực cho con trai ông – Lee Kun-hee – đã đánh dấu một giai đoạn mới trong lịch sử Samsung.

Thế hệ thứ hai: Lee Kun-hee - người đã đưa Samsung thành đế chế hùng mạnh nhất Hàn Quốc

Lee Kun-hee tiếp quản Samsung khi tập đoàn này đang ở giữa cuộc khủng hoảng về chất lượng sản phẩm và danh tiếng.

Để giải quyết vấn đề, ông đã thực hiện một cuộc cải tổ triệt để vào năm 1993, nổi tiếng với câu nói: "Hãy thay đổi tất cả, trừ vợ và con các bạn." Dưới sự lãnh đạo của ông, Samsung chuyển mình từ một công ty sản xuất hàng điện tử giá rẻ thành một thương hiệu công nghệ hàng đầu thế giới.

Lee Kun-hee tập trung mạnh vào R&D, nâng cao chất lượng sản phẩm, đặc biệt là trong mảng bán dẫn và điện thoại di động. Chính ông là người đưa Samsung vượt qua Sony, Apple và các đối thủ khác để trở thành công ty điện tử tiêu dùng lớn nhất thế giới. Tuy nhiên, dù tài năng trong kinh doanh, ông cũng vướng vào nhiều bê bối pháp lý, bao gồm cáo buộc trốn thuế và tham nhũng.

Khi Lee Kun-hee bị đột quỵ vào năm 2014 và qua đời vào năm 2020, quyền lực chính thức rơi vào tay con trai ông, Lee Jae-yong. Tuy nhiên, quá trình chuyển giao này không diễn ra êm đẹp.

Thế hệ thứ ba: Những thử thách lớn

Lee Jae-yong tiếp quản Samsung trong bối cảnh tập đoàn này đang đối diện với nhiều thách thức: cạnh tranh khốc liệt trong ngành công nghệ, sự suy thoái kinh tế toàn cầu và các vấn đề pháp lý liên quan đến bản thân ông. Lee Jae-yong từng bị kết án tù vì bê bối hối lộ liên quan đến cựu Tổng thống Park Geun-hye, nhưng sau đó được ân xá vào năm 2022 để "phục vụ lợi ích kinh tế quốc gia."

Khác với cha và ông nội, Lee Jae-yong không có quyền kiểm soát tuyệt đối đối với Samsung do cấu trúc sở hữu chồng chéo phức tạp giữa các công ty con. Điều này khiến ông phải đối mặt với áp lực từ cả gia đình lẫn các cổ đông bên ngoài. Trong nội bộ, ông phải đối phó với sự cạnh tranh từ hai người chị gái Lee Boo-jin và Lee Seo-hyun, những người cũng muốn có ảnh hưởng trong tập đoàn.

Cùng với đó, sau khi Lee Kun-hee qua đời, cuộc chiến pháp lý về tài sản thừa kế bùng nổ. Khối tài sản khổng lồ hơn 20 tỷ USD của ông không chỉ đơn thuần là tiền mặt hay bất động sản, mà chủ yếu nằm trong cổ phần kiểm soát Samsung. Điều này tạo ra cuộc đấu đá giữa các thành viên gia đình, đặc biệt là giữa Lee Jae-yong và hai chị gái của ông.

Lee Boo-jin – giám đốc điều hành của Hotel Shilla, và Lee Seo-hyun – người đứng đầu Samsung Welfare Foundation, đều muốn có một phần lớn hơn trong tập đoàn. Tuy nhiên, để duy trì quyền kiểm soát Samsung, Lee Jae-yong cần nắm giữ đủ cổ phần. Do đó, ông buộc phải thương lượng với các chị và chính phủ Hàn Quốc để giải quyết thuế thừa kế.

Hàn Quốc có mức thuế thừa kế lên đến 50%, nghĩa là gia tộc họ Lee phải trả hàng tỷ USD để giữ quyền kiểm soát Samsung. Điều này khiến họ phải bán bớt cổ phần và tái cấu trúc lại quyền sở hữu, làm giảm sự kiểm soát tuyệt đối của gia đình đối với tập đoàn.

Tương lai nào của Samsung?

Hiện tại, Samsung đang đối diện với nhiều thách thức lớn: sự suy giảm của thị trường smartphone, sự trỗi dậy của các công ty bán dẫn Trung Quốc và chính sách hạn chế công nghệ của Mỹ đối với Trung Quốc.

Lee Jae-yong cần tìm cách duy trì vị thế của Samsung trong cuộc đua công nghệ mà không có quyền lực tuyệt đối như cha ông từng có.

Đặc biệt, với sự qua đời đột ngột của Co-CEO Han Jong-hee - người giám sát bộ phận thiết bị di động và điện tử tiêu dùng của Samsung mới đây thì việc Samsung có thể đối mặt thêm nhiều khó khăn trước sự cạnh tranh gay gắt từ các đối thủ Trung Quốc trên thị trường smartphone cũng như TV và các ngành điện tử tiêu dùng khác, khi Samsung đã mất ngôi vương thị trường smartphone vào tay Apple.

Lần gần nhất CEO Han xuất hiện vào trong cuộc họp cổ đông của Samsung ngày 19/3, ông thừa nhận những thách thức mà công ty đang gặp phải trong bối cảnh bất ổn kinh tế toàn cầu và sự cạnh tranh gay gắt trong ngành công nghệ:

"Trước hết, tôi thành thật xin lỗi vì hiệu suất cổ phiếu gần đây không đáp ứng được kỳ vọng của quý vị. Trong năm qua, công ty chúng tôi đã không phản ứng kịp với thị trường bán dẫn AI đang phát triển nhanh chóng".

Ngoài những khó khăn nêu trên về vấn đề cạnh tranh kinh doanh, một câu hỏi quan trọng đặt ra là liệu Samsung có tiếp tục theo mô hình "quản trị gia đình" hay chuyển đổi sang một hệ thống quản lý chuyên nghiệp hơn, giống như nhiều tập đoàn lớn ở phương Tây.

Nếu Lee Jae-yong không thể củng cố quyền lực, Samsung có thể rơi vào tay các nhà đầu tư bên ngoài, làm giảm ảnh hưởng của gia tộc họ Lee.

Dù đã ba thế hệ kiểm soát Samsung, gia tộc họ Lee đang đứng trước nguy cơ đánh mất vị thế. Quyền lực mà họ nắm giữ trong gần một thế kỷ qua đang bị thử thách nghiêm trọng, và tương lai của Samsung có thể sẽ được quyết định không chỉ bởi những đổi mới công nghệ, mà còn bởi cuộc chiến quyền lực trong nội bộ gia tộc này.