“Không phải hàng hóa, thứ bạn đang mua là lo lắng”: Cách tôi phá vỡ quán tính tiêu dùng bốc đồng và kiểm soát tài chính tốt hơn mỗi ngày

Không phải là tôi không có tiền, mà là tôi không biết chi tiền như thế nào." Câu nói này đã từng mô tả chính xác tình trạng của tôi – một người phụ nữ độc lập, thu nhập ổn định, nhưng ví thì lúc nào cũng trống rỗng.

Tôi từng nghĩ rằng mua sắm là quyền cơ bản, là cách để “tự chăm sóc bản thân”. Nhưng mỗi lần nhận gói hàng, cảm giác hân hoan chỉ kéo dài vài phút, sau đó là khoảng trống kỳ lạ. Tôi không cảm thấy vui. Ngược lại, là mệt mỏi và hoang mang.

Tôi bắt đầu hỏi: “Tôi mua những thứ này để làm gì?”, “Tôi thực sự cần nó, hay chỉ đang cố đè nén cảm xúc của mình?”.

1. Bạn tưởng đang mua thứ mình cần – nhưng thực ra đang "mua cảm xúc"

- Đặt đồ ăn về vì “hôm nay mệt quá, tự thưởng thôi”

- Mua thêm váy vì “mình cần một sự thay đổi”

- Chốt đơn sale vì sợ “mình sẽ tiếc nếu không mua”

Tất cả nghe rất hợp lý. Nhưng đó không phải là lựa chọn lý trí – mà là cách tôi đang trốn tránh nỗi lo lắng trong lòng. Tiêu dùng bốc đồng, thực chất, là phản ứng nhanh của cảm xúc. Giống như khi bạn ăn đồ ngọt để giảm stress, bạn cũng có thể “mua cho nhẹ đầu” mà chẳng suy nghĩ gì thêm.

2. Những ảo tưởng về tiêu dùng mà tôi từng tin – có thể bạn cũng đang mắc phải

- Tưởng rằng có nhiều đồ là có nhiều lựa chọn 

Tôi từng có hơn 10 thỏi son, 3 áo sơ mi trắng giống hệt nhau, nhưng chỉ dùng đúng 1–2 món. Phần còn lại chỉ… chiếm chỗ.

- Càng lướt, càng thiếu

Càng lướt các nền tảng mua sắm, tôi càng cảm thấy mình thiếu cái này, cái kia. Đó là cái bẫy tâm lý khiến bạn không bao giờ thấy đủ.

- Tự tẩy não bằng câu “dù sao cũng rẻ” 

Tôi từng mua hàng vì "thêm món nữa cũng chẳng đáng bao", nhưng tích tiểu thành đại, cuối tháng kiểm kê lại mới thấy rùng mình.

Sự thật là: tôi không cần thêm đồ. Tôi chỉ cần được lắng nghe và giải tỏa theo cách khác, lành mạnh hơn.

3. Ba cách giúp tôi phá vỡ quán tính tiêu dùng cảm xúc

1. Quy tắc trì hoãn 48 giờ 

Mỗi khi muốn mua thứ gì đó, tôi không đặt hàng ngay. Tôi thêm vào mục yêu thích và để đó 48 giờ. Kết quả? 80% món đồ tôi không còn muốn mua sau 2 ngày.

2. Ghi lại danh sách “hối hận khi mua” mỗi tháng 

Tôi liệt kê các món đã mua nhưng gần như không dùng đến. Việc nhìn lại những lần chi tiền sai giúp tôi tỉnh táo hơn khi ra quyết định tiếp theo.

3. Ưu tiên trải nghiệm thay vì đồ vật 

Tôi bắt đầu chi tiền cho những thứ làm mình sống trọn hơn: một khóa học, một buổi cà phê yên tĩnh, một chậu cây xanh cho ban công nhỏ. Không còn cảm giác “trống rỗng sau mua sắm” – thay vào đó là niềm vui kéo dài.

4. Không phải bạn tiêu quá nhiều, mà là bạn “rảnh quá nên tiêu dễ quá”

Khi chúng ta cảm thấy cô đơn, buồn chán, căng thẳng… nhưng không biết xử lý cảm xúc ra sao, việc chạm vào nút “đặt hàng” trở thành giải pháp nhanh nhất. Thật ra, cái tôi cần không phải là món đồ đó – mà là:

- Một cuộc nói chuyện tử tế

- Một hoạt động cho phép mình thư giãn

- Một bước thay đổi lối sống, chứ không phải mua sắm để che giấu thất vọng

Những gì bạn đang mua, không phải là hàng hóa. Bạn đang trả tiền cho cảm giác "tôi xứng đáng được tốt hơn" – nhưng tìm sai cách để đạt điều đó.

“Mua ít đi một món không cần thiết, là cho bản thân thêm một cơ hội để hiểu mình muốn gì”.

Việc buông bỏ những thói quen mua sắm bốc đồng không khiến tôi nghèo đi. Ngược lại, tôi trở nên tự do hơn.

Tôi không còn bị kéo đi bởi những cơn sóng flash sale, không còn tự dằn vặt vì đã tiêu quá tay. Tôi bắt đầu chọn mua sắm để cải thiện chất lượng sống, thay vì mua để thoát khỏi nỗi buồn trong chốc lát.

Từ "bốc đồng" đến "có chủ đích", từ "mua sắm để thoải mái" sang "tiêu tiền để trưởng thành" – đó là bước chuyển hóa đẹp nhất mà tôi từng trải qua ở tuổi trung niên.