Bé tiêu chảy và nôn ói sau khi uống sữa: Nguyên nhân và cách xử lý hiệu quả

Nếu lướt qua những diễn đàn nuôi con, bạn sẽ dễ dàng bắt gặp các chia sẻ của mẹ về chuyện ăn sữa của con như: "Em mới đổi sữa cho bé nhà em mà bé đi phân nhầy 3 ngày rồi, có mẹ nào từng gặp chưa?" hay "Con mình cứ uống sữa ngoài là nôn trớ, đầy bụng, khó ngủ, mà sữa thì toàn hàng tốt cả…". Những dòng chia sẻ tưởng chừng cá biệt này thực tế lại là tình trạng phổ biến ở trẻ nhỏ, đặc biệt trong giai đoạn chuyển từ sữa mẹ sang sữa công thức, hoặc khi bắt đầu ăn dặm kèm sữa.

Nhiều phụ huynh khi thấy con có biểu hiện như tiêu chảy, phân lỏng nhầy, nôn ói nhẹ, đầy bụng hoặc chán ăn sau khi uống sữa thường lập tức nghĩ đến việc con bị dị ứng đạm sữa bò, hoặc cho rằng loại sữa đang dùng "không hợp". Thế nhưng, không phải lúc nào thủ phạm cũng nằm ở loại sữa. Trong rất nhiều trường hợp, nguyên nhân sâu xa lại đến từ "nền móng" tiêu hóa còn yếu ớt của trẻ – hệ vi sinh đường ruột chưa hoàn thiện.

Khi hệ vi sinh chưa hoàn thiện, sữa có thể trở thành "gánh nặng" tiêu hóa

Hệ tiêu hóa của trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ là một hệ thống đang phát triển. Một trong những yếu tố cốt lõi giúp hệ tiêu hóa hoạt động tốt chính là hệ vi sinh đường ruột – tập hợp hàng nghìn tỷ vi khuẩn sống chủ yếu trong ruột non và đại tràng. Hệ vi sinh này không chỉ hỗ trợ tiêu hóa mà còn góp phần tăng cường miễn dịch, sản xuất vitamin, bảo vệ niêm mạc ruột và điều hòa phản ứng viêm.

Tuy nhiên, trong những năm đầu đời, hệ vi sinh đường ruột của trẻ rất dễ bị mất cân bằng bởi những thay đổi từ môi trường, thức ăn mới, thuốc kháng sinh hoặc sữa công thức chứa thành phần "lạ". Đặc biệt, việc chuyển từ sữa mẹ sang sữa công thức có thể là một cú sốc nhỏ với hệ vi sinh chưa kịp thích nghi.

Một nghiên cứu đăng trên Journal of Pediatric Gastroenterology and Nutrition năm 2016 chỉ ra rằng trong giai đoạn đầu đời, hệ vi sinh vật đường ruột ở trẻ sơ sinh chưa ổn định và có thể dễ dàng bị xáo trộn. Điều này khiến trẻ nhạy cảm với các nguồn đạm và đường mới, đặc biệt là đạm sữa bò và đường lactose – những thành phần phổ biến trong sữa công thức. Khi hệ vi sinh chưa đủ "mạnh", các chất này có thể gây kích ứng đường tiêu hóa, dẫn đến rối loạn.

Dấu hiệu trẻ bị rối loạn tiêu hóa do hệ vi sinh yếu

Biểu hiện thường thấy ở những trẻ có hệ vi sinh yếu khi uống sữa là đi ngoài phân lỏng, đôi khi có nhầy hoặc sủi bọt. Một số bé có thể bị nôn ói nhẹ sau khi bú, trướng bụng, đầy hơi và quấy khóc. Đáng chú ý là các triệu chứng này không phải lúc nào cũng đi kèm sốt hay biểu hiện cấp tính, vì vậy dễ bị bỏ qua hoặc nhầm lẫn với các nguyên nhân khác như dị ứng sữa hay không dung nạp lactose.

Khi hệ tiêu hóa rối loạn, trẻ thường biếng ăn, hấp thu kém, và nếu kéo dài có thể ảnh hưởng đến sự phát triển về cân nặng và chiều cao. Đây là lý do vì sao việc xây dựng một nền tảng hệ vi sinh khỏe mạnh ngay từ sớm là điều rất quan trọng.

Phòng ngừa và hỗ trợ hệ tiêu hóa trẻ khỏe mạnh

Để xây dựng một hệ tiêu hóa khỏe mạnh cho trẻ, phụ huynh có thể thực hiện các biện pháp sau:

Cho trẻ bú mẹ hoàn toàn trong 6 tháng đầu: Sữa mẹ chứa kháng thể và lợi khuẩn tự nhiên, giúp xây dựng hệ vi sinh khỏe mạnh.

Hạn chế sử dụng kháng sinh không cần thiết: Kháng sinh có thể tiêu diệt cả vi khuẩn có lợi trong ruột.

Bổ sung lợi khuẩn kịp thời: Khi trẻ bị tiêu chảy kéo dài, rối loạn tiêu hóa hoặc sau đợt ốm.

Thận trọng khi đổi sữa: Theo dõi phản ứng của bé trong 2–3 ngày đầu khi thử loại sữa mới.

Lựa chọn sữa công thức phù hợp cho trẻ có hệ tiêu hóa nhạy cảm

Đối với trẻ có hệ tiêu hóa yếu hoặc từng gặp rối loạn khi uống sữa, phụ huynh nên ưu tiên các loại sữa công thức bổ sung probiotics, chứa prebiotics, hoặc các loại sữa đạm thủy phân, không chứa lactose... sao cho phù hợp với từng trẻ.

Cha mẹ cũng nên tham khảo ý kiến bác sĩ để có hướng xử lý hoặc bổ sung men vi sinh dạng giọt, gói hoặc viên, tùy theo độ tuổi và thể trạng của bé.